Tove Jansson

1914-2001

Tove Jansson er finnlands-svenskur rithøvundur. Hon var elsta barnið í eini listafólkafamilju. Pápin var finnlandssvenski myndahøggarin Viktor ”Faffan” Jansson og mamman svenska myndakvinnan og teknarin Signe Hammersten-Jansson. Tove hevði tveir yngri brøður, Per Olov og Lars. Í bókini Bildhuggarens dotter (1968) greiðir hon frá barnaárunum í bohemskt borgarliga listafólkaliga umhvørvinum í Helsingfors. Um sumrarnar var familjan í skergarðinum, einum umhvørvi, sum hevði nógv at týða, tá ið Tove tilevnaði Mumidal.
   At Tove eisini ætlaði at vera listafólk, var klárt frá byrjan. Hon gavst í skúlanum sum fimtan ára gomul og gekk síðani á listafólkaskúlum í Stokkhólmi, Helsingfors og París. Hon gjørdi námsferðir í Evropa og var við á framsýningum. Í 30- og 40-árunum var hon ein væl umtóktur skemtiteknari í blaðnum Garm og hevði eina røð av djørvum myndum úr gerandislívinum í Finnlandi undir krígnum.
   Fyrsta mumibókin Småtrollen och den store översvämningen kom út í 1945. Tove tók ein lítlan figur, sum hon hevði nýtt til skemtitekningarnar í Garm, og nýtti hann sum høvuðspersón í fyrstu bókini. Í Garm æt figururin spelkni; nú gjørdist hann mumitrøllið. Í fyrstuni var tað mest eitt spæl at skriva, segði Tove. ”Men sum frá leið, gjørdist tað líka umráðandi at skriva sum at mála, tvey arbeiði, sum kundu sameinast, í felag høvdu tey kanska myndirnar í bókunum.” Har komu heilar átta bøkur afturat um lívið í Mumidali, frá Kometjakten 1946 til Sent i november 1970. Kring familjuna í dalinum, har sjálvsagdi miðdepilin er Mumimamman, savnast so við og við ein hópur av øðrum íbúgvum: Spelknadiddan og Sniff, Mumrikur og Lítla Mý, filifjonkar, hattagnagarar og heimilar – hvør við sínum eginleikum og serliga livihátti. Tove Jansson hevur í hesum bókunum skapað ein serligan heim, líka so gandakendan og hugtakandi fyri vaksin sum fyri børn.
   Gandakalshatturin Trollkarlens hatt (1948) gjørdist veruliga gjøgnumbrotið hjá Tove Jansson sum barnabókahøvundur. Bókin varð týdd til enskt, og hetta gjørdist byrjanin til, at mumibøkurnar fóru víða um heim. Tær eru týddar til 35 mál og eru framførdar bæði sum sjónleikur og opera, filmur er gjørdur burtur úr teimum, og tær eru sendar bæði í útvarpi og sjónvarpi. Men mumibøkurnar eru bara ein partur av hennara umfatandi listaskapi. Tove Jansson hevur eisini skrivað skaldsøgur, stuttsøgur og hoyrispøl m. a. Den ärlige bedragaren, Rent spel og Resa med lätt bagage. Ein av hennara egnu favorittum var Sommarboken (1972), sum er um smágentuna Sophia og ommu hennara, Ham, mammu Tove.
   Tove Jansson hevur fingið eina langa røð av heiðurslønum, teirra millum Nils Holgarson-plakaten 1953, H. C. Andersen-medaljen 1966, Mårbackpriset 1972, Finlandspriset 1993 og Svenska Akademiens stora pris 1994.

Útgávur:

2010 Gandakalshatturin

Halastjørnan kemur

Mumi - lítil bók við orðum

Mumi - lítil bók við tølum

Mumi við klaffum - krógva og blunda

2011 Endurminningar hjá Mumipápa

Jólatræið í Mín jólabók

Myndaorðabók úr Mumidali

Vandamikið hásummar

Mumi - Summarbók við klistrimerkjum

2012 Mumi klaffabók - Hygganú